Gustave Le Bon: Ο ρόλος της φυλής στη διαμόρφωση της κοινωνικής συμπεριφοράς και στην εξέλιξη του πολιτισμού Β’ Μέρος

Β’ Μέρος: Η φυλή ως θεμέλιος λίθος της πολιτισμικής εξέλιξης

Εντούτοις, η σκέψη του Λε Μπον επεκτείνεται και σε άλλα πεδία, καθώς σε ένα άλλο εξέχων έργο του με τίτλο «Νόμοι Εξελίξεως των Λαών», εξετάζει και μελετά την εξέλιξη των πολιτισμών, διαπιστώνοντας ότι το σημαντικότερο στοιχείο στην εξέλιξη τους είναι η φυλή, της οποίας τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά, τα οποία είναι το ίδιο μόνιμα με τα εξωτερικά, αποτελούν την πνευματική ιδιοσύνθεση του λαού. Όπως προαναφέρθηκε, λοιπόν, πίστευε στην φυλετική ψυχή και στην κατηγοριοποίηση των φυλών, ανάλογα με την ικανότητα τους να παράγουν πολιτισμό, με την διάκριση αυτή να μην σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι κάποιες θα πρέπει να εξαφανιστούν. Ταυτοχρόνως, τόνιζε την αναγκαιότητα διατήρησης αυτών στο δικό τους φυσικό περιβάλλον, με τα δικά τους ήθη και έθιμα, θεωρώντας ότι με αυτό τον τρόπο προστατεύονται και εξασφαλίζουν την φυλετική τους συνέχεια, και ότι αυτό συνεπάγεται σε επίπεδο πολιτισμού.

Ακόμη, προσθέτει ότι οι πολιτισμοί δύναται να δεχθούν επιδράσεις από άλλους λαούς, όμως πάντοτε αφήνουν το δικό τους χαρακτηριστικό και μοναδικό αποτύπωμα σε ότι έχουν λάβει, έχοντας τη δυνατότητα ακόμη και της δημιουργίας ενός ολότελα καινούριου πολιτισμικού αποτελέσματος. Ωστόσο, στο σημείο αυτό κρούει τον κώδωνα του κινδύνου, υπογραμμίζοντας ότι ο πλέον βέβαιος τρόπος να φτάσει ένας λαός στην ψυχική του διάλυση είναι να δεχτεί την εισχώρηση ξένων φυλετικών στοιχείων.

Συνοψίζοντας, λοιπόν, τις σκέψεις και τα συμπεράσματα του γάλλου ερευνητή, κάθε φυλή εκτός από τα σωματικά της χαρακτηριστικά διαθέτει και κληρονομικά ψυχικά χαρακτηριστικά, εξίσου αμετάβλητα με τα σωματικά, το σύνολο των οποίων αποτελεί τον εθνικό χαρακτήρα του λαού, σαν ένα είδος συμπύκνωσης των χαρακτηριστικών της φυλής. Ωστόσο,  είναι πιθανό σε έναν μεμονωμένο άνθρωπο τα ψυχικά χαρακτηριστικά της φυλής να μην είναι προφανή, αλλά γίνονται ξεκάθαρα όταν μελετώνται οι λαοί, ενώ η εκπαίδευση δύναται να μεταβάλλει μόνο κάποιες επιφανειακές συμπεριφορές. Επίσης, ιστορικά αποδεδειγμένη πραγματικότητα αποτελεί το γεγονός ότι οι διάφορες φυλές βρίσκονται σε διαφορετικά πολιτισμικά επίπεδα και παρουσιάζουν διαφορετικές δυνατότητες όσον αφορά στην πολιτισμική αφομοίωση. Καθώς ο πολιτισμός κάθε φυλής αποτελεί έκφραση των ψυχικών χαρακτηριστικών και της ιδιοσυγκρασίας της, οποιεσδήποτε ξένες επιδράσεις αφομοιώνονται μόνο αφότου μεταβληθούν σε τέτοιο βαθμό, ώστε να προσαρμοστούν στην ψυχή της φυλής. Για αυτό το λόγο, η φυλετική μίξη με αλλόφυλους αποτελεί τον μοναδικό τρόπο μεταβολής της φυλετικής ψυχής ενός λαού. Ωστόσο, συχνά νέες πολιτιστικές επιδράσεις ή θεσμοί γίνονται αποδεκτοί μόνο επιφανειακά, ενώ στην ουσία συνεχίζονται οι παλαιές συμπεριφορές.

Στο σημείο αυτό ο Λε Μπον αναφέρει κάτι πολύ σημαντικό, τονίζοντας ότι όσο ομοιογενής είναι μια φυλή, τόσο πιο πολύ διαθέτει κοινές ιδέες και συναισθήματα, με αποτέλεσμα να είναι πιο δραστήρια και ικανή να βαδίσει γρήγορα στον δρόμο της προόδου. Ωστόσο, όπου οι ιδέες, οι παραδόσεις, οι πεποιθήσεις και τα ενδιαφέροντα παραμένουν διακριτά, οι διαφωνίες είναι πιο συχνές και η πρόοδος πάντοτε παρουσιάζει καθυστέρηση ή παρεμποδίζεται τελείως πολλές φορές.

Επιπλέον, υποστήριζε ότι οι ιδέες, οι θρησκείες, καθώς και οι πολιτικές θεωρίες που κατευθύνουν τους λαούς στην δημιουργία της ιστορίας, βασίζονται αποκλειστικά στην ψυχή και όχι στο κομμάτι της λογικής. Για αυτό ακριβώς τον λόγο, ιδέες τελείως παράλογες στάθηκαν ικανές να δημιουργήσουν φανατικούς πιστούς και να δημιουργήσουν ιστορία και ολόκληρους πολιτισμούς, αφού μπόρεσαν να αγγίξουν την φυλετική ψυχή του λαού. Επίσης, στο σημείο αυτό προσέθετε πολύ χαρακτηριστικά ότι οι σοφοί με τις ανακαλύψεις τους μεταβάλλουν τον πολιτισμό, ωστόσο οι φανατικοί δημιουργούν την ιστορία. Η πτώση, λοιπόν, των πολιτισμών έρχεται ως αποτέλεσμα της μείωσης της θέλησης και της δυναμικότητας, μια διαδικασία που μπορεί να επιταχυνθεί από την φυλετική μίξη που μεταβάλλει την ψυχή του λαού. Τότε, το οριστικό χτύπημα μπορεί να δοθεί από μια νέα πίστη ή έναν εισβολέα, που με περισσότερη ενέργεια και φανατισμό, θα επιβληθεί στην θέση της πρότερης κατάστασης, 

Οι παραπάνω απόψεις του Λε Μπον αντικατοπτρίζονται πλήρως σε ένα ακόμη έργο του, σημαίνουσας σημασίας, με τίτλο «Πολιτική Ψυχολογία», στο οποίο καταλήγει στην διαπίστωση ότι ο ορθολογισμός δημιουργεί την επιστήμη, ενώ η πίστη διαμορφώνει την ιστορία. Τεκμηριώνει την άποψη του αυτή, με την παρατήρηση ότι οι σημαντικότερες πολιτικές μεταβολές συντελέστηκαν πολύ περισσότερο υποκινούμενες από την δύναμη της πίστης σε ένα ιδανικό, παρά από την λογική. Ακόμη, τοποθετείται και εδώ περί της μετανάστευσης των ξένων, θεωρώντας την διαλυτική για το έθνος, καθώς το οδηγεί προς την εξαφάνιση, ενώ αναφέρεται στην έννοια του πολέμου, αναγνωρίζοντας πως μπορεί να συμβάλλει στην πρόοδο, σε αντίθεση με την βεβαιότητα της ειρήνης, η οποία οδηγεί σε πλήρη παρακμή και διαφθορά, τονίζοντας στο σημείο αυτό ότι κάθε έθνος που παρουσιάζει πτώση γίνεται εύκολος στόχος λεηλασίας από τους γειτονικούς λαούς. Τέλος, ο σπουδαίος κοινωνιολόγος, διαμέσου των μελετών του, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η επιβολή της ισότητας αποτελεί μια ξεκάθαρη προσπάθεια παρέμβασης στη φύση, ενώ για την «πατρίδα»αποφαίνεται ότι αποτελεί το σύμβολο των κληροδοτημένων κατακτήσεων ολόκληρης της προγονικής μας ύπαρξης, όπου μη μπορώντας να ζήσουμε παρά μόνο διαμέσου αυτής, θα πρέπει να ζούμε για αυτήν.